Abestea nire ustez artea da, gozamena, beharra, ohitura... eta zure ustez?

2009-06-07

NEGUKO JAIAK, OHITURAK ETA KANTAK

Urteak urtaroak ditu, eta urtaro bakoitzak bere ezaugarriak ditu: neguak, hotza dela eta elurra egiten duela; udaberriak, epela dela eta loreak agertzen direla; udak, bero egiten duela eta egun luze eta eguzkitsuak direla; eta, azkenik, udazkenak, hotza agertzen dela eta hostoak erortzen direla.

Urtaro bakoitzak, ordea, ezaugarri horiek izateaz gain, festa egun berezi batzuk ere baditu. Lehen akaso, errotuago zeuden egun horiek baserritarren ohiturekin, baina gaur egun, baserri mundua gainbehera doan arren, ohitura horiek mantentzen dira (ziur aski asko galdu egingo baziren ere). Orain ohitura horietako batzuk gogoratuko ditut eta ikusiko dugun bezala, Euskal Herriko ohitura asko eta asko erlijiosoak dira.

Abenduaren 6an, San Nikolas jaian, txikienak izaten dira protagonista nagusiak. Egun horretan, sei urteko haur bat gotzainez janzten da eta, beste umeekin batera, santuari abesten diote kaleetatik; bitartean, balkoietatik gozokiak botatzen dizkiete. Gipuzkoan, adibidez, Segurako eta Legazpiko jaiak dira ezagunak.

Hona hemen gazteleraz eta euskaraz nahasturik lehen eta gaur egun ere abesten den San Nikolas eguneko kantaren letra eta partitura:

Urte berri berri
txerri belarri
otarra bete gaztaina
gainean lukaika bi.
San Nikolas coronado
confesor es muy ondrado
ale, ale, alegría
todo el mundo alabaría.
Aquí estamos cuatro
cantaremos dos
una limosnita
por amor de Dios.
Aingeruak gara
zerutik gatoz
poltsa badegu baina
eskean gatoz.
San Nikolas coronero
confesero mari andrés
alarguna dontzellea
cantaremos alegría
bost etxetan sei ate
zazpi etxetan su ote.
Aingeruak gara
zerutik jeitsi gara
una limosnita por amor de Dios".


Dena den, nik txikitatik bizi izan dut Segurako San Nikolas eguna eta guk beste era batera abesten genuen, honela:

San Nikolas Txikia
gure ganbaran hazia
gure ganbaran zer dago?
haren gona gorria

Bost eta sei bakalau jale
bost eta sei hamaika
txorixorik ez bal(d)in bada
berdin dela lukainka
berdin dela lukainka!
BOTA!!! BOTA!!!

Eta ohiu horiek eginaz amaitzen genuen. Ondoren etxeetako balkoietatik, intxaurrak, mandarinak, dirua, goxokiak...botatzen zuten. Eta, noski, haur guztiok harrapaladan ibiltzen ginen ahalik eta gehien jaso nahian. Bitartean, San Nikolas, obispo txikia, pottokatik jaitxi eta etxeetara igotzen zen, eta han dirua ematen zioten. Hona hemen San Nikolasen irudia:


Abenduan, Santa Luziako feria eta Santo Tomas egunen ostean, gabonak izaten ditugu. Eta gabonetan, kantak ez dira falta izaten. Gabonetako kantu guztiak, ordea, ez ditugu ekarriko orain gogora, eta bat aukeratzekotan, gurea dena ekarri dut: Olentzero. Bere gainean sakatuz gero, gabonetako hainbat kanta, eta sorpresa gehiago ere izango dituzue.

Urte berriarekin batera, Donostian eta Azpeitian, batez ere, egun handia ospatzen dute, San Sebastian eguna eta danborren soinuez betetzen dituzte kaleak. Abestia entzun nahi izanez gero, sakatu bertan, hitza ere badu.

Otsailean, jai ezagun bi ospatzen dira. Alde batetik, 3an San Blasak ospatzen dituzte, eztarriko minak sendatzen dituen santuaren omenez. Tradizioaren arabera, kordel fina eraman behar da lepoan bederatzi egunez, etorkizunean eztarriko gaixotasunik ez edukitzeko. Bestalde, handik egun batera, otsailaren 4an, Santa Ageda bezperan, koru ugari Euskal Herriko herrietan eta hirietan zehar ibiltzen dira, santaren abestia kantatzen. Musikaren erritmoa markatzeko, makila luzeekin lurra kolpatzen dute.





Jai laiko deigarrienak eta koloretsuenak Inauteriak dira. Hiriko Inauteri modernoak daude, Tolosakoak esaterako, eta, bestalde, landa-eremukoak eta tradizionalagoak daude, Zuberoako maskaradak eta Lantzeko Inauteriak (Nafarroa) kasu. Landa-eremuko aratusteen adibide gisa, Inauterietako igandean Markina-Xemeinen (Bizkaia) zagi-dantza egiten dute. Gazte-talde batek euskal aratusteen dantza aipagarrienetakoa interpretatzen dute. Konpartsarekin batera eta hezitzaile batek kontrolatuta, hartz bat doa kaleetatik umeak izutzen.

Aste Santuan, Kristoren nekealdia kaleetara lerratzen da. Hala, Euskal Herriko hainbat eta hainbat herritan, Jesusen azken orduak birgogoratzen dituzte egun horietan, prozesioen eta erlijio kutsuko antzerkien bidez. Gaur egun Seguran, Bilbon eta Balmasedan ospatzen dute prozesioa Ostegun Santuan (beste herrietan Ostiral Santuan egiten da eta hiru toki horietan bi egunetan egiten dituzte martxak) eta ezin hobeto eutsi diote tradizioari, urteak eta mendeak aurrera joan ahala. Beste hainbat herritan ere, dena dela, prozesio eta ekitaldi bereziak egiten dituzte egun hauetan, Hondarribian, Azkoitian, Bermeon, Lagranen, Corellan eta Andosillan, esate baterako.

2009-06-06

SAN JOANAK, UDAKO JAIAK ETA KANTAK

Gabonak pasa eta sei hilabetetara udako solstizioaren etorrera ospatzen da urteko gaurik laburrenean. Ekainaren 24a San Joan Bataiatzailearen eguna da, Europako santurik ohoratuena.
Jatorri paganoa du San Joan jaiak eta Kristo Aurreko ospakizunetan oinarritutako ohiturak eta erritualak heredatu ditu.

San Joan gaua, ekainak 23, urteko gaurik motzena da ipar hemisferioan eta, argiaren garaipena iluntasunaren aurrean esan nahi du. Eguzkia, sua eta ura dira bere erritualetan ezaugarririk garrantzitsuenak eta gau horretan pizten diren suak gaitzetik babesten du jendea urte osoan zehar. Errautsak azaleko gaixotasunak sendatzen ditu legendaren arabera eta hiru aldiz salto egin behar da suaren gainetik urte on bat izateko.
Asko dira egun honetan jai hau ospatzen duten herriak, egia esan Euskal Herri osoan ospatzen dira. Baina bat aipatzearren Zugarramurdiko kobazulokoa aipatuko dut, bertan akelarrea ospatzen baitute.


Uda jaien urtaroa da Euskal Herrian; izan ere, ia hiri zein herri guztietako jaiak udako solstizioa pasatuta ospatzen dira. Gehienak zaindarien omenez izaten dira, sanferminak, santiagoak edo Andre Mariaren egunekoak, adibidez, baina badira Euskal Jaiak, Artzain Eguna edo hainbat ohitura historikori lotutako jaiak ere.



Sanferminak dira, batez ere Iruñekoak , kanpoan gehien ezagutzen diren jaiak. Uztailaren 6an hasten dira txupinazoarekin, eta 14ra arte jaia izaten da nagusi Nafarroako hiriburuko txoko guztietan. Jaietako ekitaldirik ezagunenak goizero egiten diren entzierroak dira. Lesakan ere ospatzen dute San Fermin (uztailak 7). Herria zeharkatzen duen Onin errekaren petrilean, makildantza egiten da.

Uztailaren amaieran Santiago eta San Inazio egunak ospatzen dira. Santiago egunean, uztailak 25, Garain eta Ordizian, adibidez, aurreskuak dantzatzen dituzte. Gipuzkoako herrian urte horretan ezkondu direnek dantzatzen dute. San Inazio (uztailak 31), berriz, Gipuzkoa eta Bizkaiko zaindaria da. Hori dela eta, Loiolan , santuaren basilikan, prozesio garrantzitsua egiten da egun horretan. Gainera, Santiago egunaren aurreko edo ondorengo igandean Baztandarren Biltzarra ospatzen da Nafarroan. Baztango 15 herrien jaia da eta Elizondon egin ohi da.

Abuztuan, batik bat, hiriburuen txanda izaten da. Hilaren hasieran (abuztuak 2) Baionan Leon erregeari harrera egiten diote. Bost egunetan, baionarrak zuriz eta gorriz janzten dira baionarrak eta jai giroan murgiltzen da Lapurdiko hiriburua. Zeledonek hartzen dio lekukoa, Gasteizko Andre Mari Zuriaren jaiekin, abuztuaren 4tik aurrera. Jarraian, kainoikada batek Donostiako Aste Nagusia hasten dela esango digu, abuztuaren 15eko astean. Hurrengo astean Bilbokoa ospatzen da, Marijaiaren etorrerarekin batera.



Irailean, Euskal Jaiak ospatzen dira herri batzuetan. Zarautzen, Donostian, Urretxun eta Ordizian, adibidez, berreskuratzen dute euskal jaien tradizioa. Udan egiten dira baita Artzain Egunak: Uharte-Arakilen, Amurrion eta Legazpin, esaterako.

Iturria: hiru.com

2009-06-05

BLOG INTERESGARRI BAT


Irudiotan duzuen bloga, "musika bidean" izenekoa da. Bertan herrialde ezberdinetako musika topatu ahal izango duzue. Oso blog interesgarria iruditu zait. Blog honen egileak bidaiatu duen herrialde bakoitzeko argazki zoragarriak atera ditu eta horiek zintzilikatzeaz gain, bertako musika ere jarri du. Hortaz, merezi du orrialde horretan sartzea.

Batez ere arabiar munduko abeslariak eta argazkiak topatuko dituzue: Tunez edo Iran esate baterako. Gainera, berak gomendatutako orrialdeak oso ederrak dira: arabiar munduko emakume artista batzuen lanak ezagutzeko...

Animatu eta sartu "musika bidean" izeneko blogean!

2009-06-04

AFARIETAKO KANTAK

Lagunekin, familiarekin edota lankideekin afariren bat izaten dugunean, postrea amaitu ondoren eta kafea mahai gainean dugunean, etortzen zaigu kantatzeko gogoa. Gogoa edo ohitura. Momentu horretan beti izaten da norbait "ixil ixilik dago..." abestuz hasten dena. Eta noski bat hasi eta besteok jarraitu.


Dena den, orain bada kezka bat: ez omen dugu lehen bezainbeste kantatzen. Ez dakit lehen zenbat abesten zuten, baina egia da zenbaitetan ez garela ausartzen kantatzera. Uste dut oso naturala dela abestea, une horretan gustura gaudelako, eta horrek, naturalki, abestera edo dantzatzera bultzatzen gaitu. Egoera horri uko egitea, gure nahiei uko egiteaz gain, gure kulturari ere uko egitea dela esango nuke.


Zein abesti kantatzen ditugu? ixil-ixilik dago, txantxibirin-txantxibirin, Xalbadorren heriotzean, Erribera...kanta horietako askoren egileak nortzuk diren ez dakigu "kanta herrikoiak" deitzen diegu; beste batzuenak, berriz, Xabier Lete, Benito Lertxundi, Erramun Martikorena...dira. Halere, guretzat, iada, kanta herrikoi bihurtu dira.

Hona hemen halakoetan abesten ditugun hainbat eta hainbat kanta. Norbaitek jakin ezean, ikas ditzake, abestien gainean klikatuz gero, abestia bera entzungo baitezake. Hortaz, ez dago aitzakiarik. Hurrengo afarirako ikas ditzake:


- Oi ama Euskal Herri (Benito Lertxundi)

- Bagare (Gontzal Mendibil eta Xeberri)

- Aitormena (Hertzainak)

- Izarren hautsa (Xabier Lete)

- Izarren hautsa (Mikel Laboa)

- Txoria-txori(Mikel Laboa)

- Xalbadorren heriotzean (Erramun Martikorena)

- Eperra (Anje Duhalde)

- Erribera (Benito Lertxundi)

- Lau teilatu (Itoiz)

- Loretxoa (Benito Lertxundi)

- Itsasontzi baten (kaxiano)

KANTUGINTZA LANTZEN DUGU

Kantugintza bultzatzeko asmoz, hainbat tailer egin izan dituzte Gasteizko IKA euskaltegian. Helburua da, ikasleek euskal kantuak ezagutzea eta kantuz gozatzea. Izan ere, ez duzu zertan abeslari ona izan kantatzeko, garrantzitsuena gogoa izatea da.
Katu tailer hauetan, afarietan abestu izan ohi ditugun kantak ikasteaz gain, gaur egungo abesti ezagunak ere ezagutzen dituzte. Hala, Euskal Herrian ditugun hainbat eta hainbat abeslari onen kantak ezagutzen dituzte.
Plan ederra ezta?
Ondoren, iazko kantugintza tailerreko argazki bat ikusiko dituzue.



Argazki gehiago ikusi nahi izanez gero, jo orrialde honetara:

http://gasteiz.ikanet.net/euskara/argazkiak/tailerrak-kantugintza


2009-05-28

WEB 2.0


Mapa kontzeptual hau, Carlos Castaño eta Inmaculada Maizek idatzitako "Ikasketa prozesuaren erronka ezagutzaren gizartean" atikuluarena da. Interesgarria oso. Bertan teknologia berriek nolako aurrerakuntzak izan dituen azaltzen du, web2.0 sarearen berri ematen du...baina batez ere, argi geratzen zaigun ideia da, teknologia berriekin etorkizunean ez dugula iada informazioa jasoko, baizik eta protagonista geu izango garela. Informazioa jaso, partekatu eta sortu ere egin ahal izango dugula.

Ezin ahaz dezakegu etorkizunean erronka berri horiei aurre egin beharko diegula, eta, hortaz, komeni zaigula lehenbailehen alfabetatzen hastea mundu horretan.

UGAZTUNAK KANTARI!

Ba al zenekiten gizakiok ez ezik, beste ugaztun batzuek ere kantatzen dutela?
Xibarta baleak ere kantatu egiten du. Abestu? Bai, ongi irakurri duzue: baleek ere, gizakien eta beste animalia askoren antzera, abestu egiten dute. Xibarta balea oso jostaria da eta, dirudienez, negu-partean gogokoen duen denbora-pasa abestea da.

Gure begietara, xibarta balea oso jostaria da. Noizbehinka, uretatik kanpora jauzi egin, elkar jo eta, uretara itzultzean, hegatsak uraren kontra kolpatzen dituzte. Zientzialarien ustez, jolas horiek guztiak elkarrekin komunikatzeko erabiltzen dituzte; izan ere, hegatsa uraren kontra kolpatzean ateratzen duten zarata oso urruneraino heltzen da. Abesten ari direnean, ordea, ia ez dira mugitu ere egiten eta, buru-makur, ur gainean egoten dira. Hara bada! egia al da, orduan, xibartek abestu egiten dutela?


Itsasoko konpositoreak

Neguko ugaltze-sasoian, xibarta arrek soinu-eredu konplexu eta luzeak egin eta, gainera, behin eta berriro errepikatzen dituzte. Horregatik, abestu egiten dutela esaten da. Abestien egitura gizakiok kantatzen ditugun abestien antzekoa da. Eredu bati jarraitzen dioten nota diskretuek iraupen konstanteko esaldiak osatzen dituzte; esaldi-multzoek, era berean, konposizioak eratzen dituzte; konposizio jarraituek, azkenik, abestia osatzen dute. Xibartek soinu-mota ugari atera ditzakete, gizakiak entzun dezakeen maiztasun altu eta baxuena barne. Ez dute aho-korda funtzionalik eta, egindako azterketen arabera, badirudi soinuak arnasbidean adarkatzen diren zaku-hondoko balbula eta giharretan sortzen dituztela.

Ikertzaileen ustez, abestiek hainbat funtzio izan ditzakete: emeak erakartzea, beste xibarta arrak aldaratzea edota bi abeslariren arteko distantzia gordetzea. Pentsa baleen abestiek ere funtzio bat dute. Abestiek beti dute funtzioren bat, ez al duzue uste?

Aipatutako baleen abestiek, eskuarki, 5-35 minutu irauten dute, eta xibartek abesti bera behin eta berriro errepikatzen dute. Mexiko, Hawaii eta Japonia inguruan egindako ikerketa baten arabera, Ozeano Bareko iparraldeko xibarta ar guztiek oso antzeko abestia kantatzen dute. Urtaroak aurrera egin ahala, abestia zertxobait aldatzen da. Hurrengo urtean, berriro ugaltze-lekura itzultzen direnean, aurreko ugaltze-sasoiaren bukaeran abesten zuten bertsio bera abesten dute.

Askotan, baleen abestien egitura nahiko bitxia izaten da. Bitxia ez berria edo desberdina delako, alderantziz baizik. Izan ere, askotan ugaztun erraldoi horiek gure konposizioen antzekoa erabiltzen dute, hau da, ABA egitura esaten zaiona. Kasu horretan, abestiak hiru zati nagusi izan ohi ditu: hasteko, sarrera modukoa; gero, soinu landuagoak; eta, bukatzeko, berriro ere hasierako sarrerara itzultzen dira, agian zertxobait aldatua. Ez al da ikaragarria? gero ABA forma gizakiok bakarrik egin dezakegun zerbait dela pentsatuko dugu, hara hor!

Gizakiaren eta balearen eboluzio-bidea duela 60 milioi urte inguru banatu zen eta, hala ere, batak zein besteak egiten duen musika oso antzekoa dela ikusi dugu. Horretan oinarrituta, badirudi musika gizakia baino lehenago sortu zela eta, eboluzioan gure txanda iritsi zenerako, taula-gaina abeslari trebez gainezka zegoela.

Iturria: http://www.zientzia.net/informazioa/artikuluak/euskaraz

2009-05-20

EMAN ZURE PUNTUAZIOA!!!

Beti musika bera entzuteaz nazkatuta bazaude, taula honetantxe dituzue proposamen batzuk. Musika ezberdina entzun ahal izango duzue. Besteak beste, Euskal Herriko, Kataluniako, Frantziako edota AEBetakoak.

Jakin badakit talde on gehiago ere badaudela, eta taula batean batzuk besterik ezin direla sartu. Hortaz zuen zergatik ez dituzue proposatzen zuek beste talde batzuen izenak? bidali komentarioetan beste talde batzuen izenak eta gustatuko litzaidake orain jarritakoei zuek puntuazioa ematea.

Horretarako, taldearen musika entzun beharko duzue, eta benetan gomendatzen dizuet hori egitea, sakatu taldearen izenaren gainean eta zuzenean euren bideo bat ikusiko duzue.

Ikusiko duzue zeinen talde onak diren. Animatu eta bidali zuen puntuazioa!!!

Taldea

Nongoa

Puntuak

Calexico

AEB

* * * * *

DePedro

Madril

* * * *

Ismael Lo

Afrika

* * * *

Beirut

AEB

* * * * *

Conxita

Katalunia

* * * *

Amelie les crayons

Frantzia

* * *

Anari

Euskal Herria

* * * * *

Kerobia

Euskal Herria

* * * * *

Quimi Portet

Katalunia

* * * * *

Björk

Islandia

* * * *

Cycle

Britania Handia

* * *

Salif Keita

Afrika

* * * *

GUSTATU ZAIZKIZUE?

AURRERAGO BESTE PROPOSAMEN BATZUK

2009-04-23

NOMADAK TX


Oreka TX taldeak atzo Gasteizko Artium museoaren kanpo aldean eskaini zuen emanaldia. Ikusgarria! bertan izan ginenok Gasteizko gabeko hotzaz gain, txalaparta eta beste hainbat soinu-tresnen eta ahotsen berotasunaz ere gozatu genuen.

Gabeko bederatzietan zen hastekoa emanaldia, baina oraindik argitasuna zegoenez kalean, apur bat beranduago hasi zen. Hala, ilundu zuenean, musikariak eskenatokira igo eta bideo proiekzioko hainbat eta hainbat lurralde, pertsona, ohitura eta kanta, Artium museoaren horman agertu ziren.

Oreka TX taldearen instrumentu nagusia txalaparta dela esango nuke; dena den, beste hainbat musika tresnen laguntza ere badute; sei lagun aritu ziren bi ordu eta erdiz eskenatoki gainean sokei tiraka, haizezko instrumentuei putzaka eta mundu osoko danbor ezberdinei kolpeka. Baina ez ziren sei horiek izan protagonista bakarrak, izan ere, India, Sahara eta mongoliako abeslarien ahotsak eta musika soinuak ere entzun genituen. Azken musikari horiek, ordea, ez ziren eskenatokian egon, bideo proiekzioaren bidez, museoko horman ikusi eta entzun genituen.

Musika talde honetako kideak aipatu herrialdeetan zehar ibili dira bidaiatzen. Bidaiatzen eta musikaren bidez hemengo eta hango ohitura eta kultura partekatzen. Horretarako txalapartari bikote honek emanaldia eskaintzen zieten joandako lekuan; baina nire ustez, edo niri bitxiena iruditu zitzaidana izan zen, bertako materialaz eginiko txalaparta erabiltzen zutela. Esate baterako, leku hotzetara joan zirenean, izotzezko bloke batzuk hartu eta motozerraz izotz xafla ezberdinak egin (kontuan izanik xafla bakoitzak nota ezberdin bat izan behar zuela) eta horiekin jotzen zuten beren musika. Ikaragarria!!! Saharan, berriz, bertako paisaian nagusi harriak direnez, harri xafla ezberdinekin eginiko txalapartaz baliatu ziren. Eta horrela herrialdez herrialde. Oso detaile ederra iruditu zait hori. Nolabait ere, denok lur berean bizi garela adierazten baitu, konexioa, alegia. Berdin zaigu harrizko, izotzezko edo egurrezko xaflen bidez hedatu gure musika, guztiona baita. Hori izan zen jaso nuen mezua.

Bestetik, bertako zenbaitek abesti batzuk abestu zituzten eta haiek abestu ahala, eskenatokitik musika ipini zien zuzenean, eta horretarako hainbat eta hainbat soinu-tresnaz edertu zituzten Gasteiztik mongolia edo saharako hitzak. Beste behin ere hor dugu konexioa.

Aukerarik baduzue ikusi, gomendatzen dizuet!

Dena den, norbaitek proiektu honen berri izan nahi badu, jo ondorengo orrialdera: http://www.nomadaktx.com/ Bertan trailerra ikusteko aukera ere baduzue. Dena den, zuzenean ikustea ezinbestekoa dela iruditzen zait, konexio horren berri izateko.

Ondoren, nahiz eta kalitate txarreko argazki eta bideotxoa izan, atzoko kontzertu honetako irudiak ipini dizkizuet, ea animatzen zareten!!!

2009-04-22

ZAINDU AHOTSA!!!




Aholku batzuk ekarri ditut hona eztarria zaintzeko. Askotan entzun izan ditugu zenbait aholku:"ez da komeni edari hotzik edatea eta are gutxiago erretzea", "ez dugu ozen hitz egin behar eta zaindu inguruan duzun hezetasuna"... baina inork ba al daki zehazki nola zaindu behar dugun ahotsa?

Tira ba grina horrek eraginda hara non, Argia aldizkariko artikulu bat topatu nuen ikasbilen. Ikasbil HABEren web orri bat da (oker ez banago) eta bertan Euskal Herriko hainbat komunikabideetan agertzen diren testu, entzungai, edota bideo daude jasota. Norbaitek bisitatu nahi izanez gero, jo http://www.ikasbil.net/ orrialdera eta bertan ipini zeri buruzko artikulua edo entzungaia jaso nahi duzun. Gomendatzen dizuet.

Gehiago luzatu gabe, jarraian duzue bertatik hartutako artikulua. Ahotsa zaintzeko dekalogoa:


Egilea: Jabier Agirre
Data: 2006/02/02



AHOTSA ZAINTZEKO DEKALOGOA

Ahotsa zaintzeko arauak ematen ditu medikuak.
Ahots-kordak beste edozein gorputz-atal bezala zaindu behar genituzke. Eta ez da opera-kantaria, aktorea edo irakaslea izan behar nahitaez, afonia edo erlastasun-arazoak edukitzeko. Afonia egoeran ahotsa edo soinuak sortzeko gaitasuna murriztu egiten da. Ondoren, ahotsa zaintzeko hamar arau emango ditugu, errazak bezain sinpleak izanagatik, sarri bete gabe geratzen direnak:

- Baztertu zarata eta hotsa. Horixe da gure ahotsa gehien kaltetzen duena, oso bolumen altuan hitz egitera behartzen baikaitu.

- Ez hitz egin zure ahalmenen gainetik. Pertsona bakoitzak dauka hitz egiteko erresistentzia-gaitasun jakin bat. Gaitasun hori norberaren ezaugarrien eta ahotsaren entrenamenduaren araberakoa izan ohi da.

- Erabili ongi zure ahots-baliabideak. Hitz egiterakoan ez agortu zure biriketako aire guztia. Mintzatzerakoan lepoko zainak nabarmentzeak esan nahi du garrasi egiten ari garela edota airea agortzen ari dela.

- Ez erre. Tabakoaren kea da osagai toxiko nagusia, eztarria urratzeaz gain, lehortu ere egiten baitu.

- Mantendu hidratazio-maila egokia. Ahots-kordek ongi lubrifikatuak egon behar dute. Edari alkoholdunek eta kafeina dutenek gorputzari ura "kendu" egiten diote, ahots-kordentzat hain beharrezkoa den lubrifikazioa gutxituz.

- Egin behar adina lo, eta baztertu garrasiak eta tentsio psikologikoak. Ahotsa oso sentibera da lo-falta dagoenean. Egunean 6 ordu baino gutxiago lo egiteak nekea eragiten du ahots-kordetan eta lesioak sortzeko aukera handitu egiten da.

- Ahal dela, saihestu garrazpera eta eztula. Eztarria "garbitzea" (garrazpera) eta indarrez eztul egitea ekintza traumatikoak dira ahots-kordentzat.

- Laringitis-kasuetan, ahalik eta gutxien hitz egin. Goiko arnasbideetako katarroa dagoenean, ahots-kordetako mukosa kongestionatua egoten da, eta ez da komeni ahotsa behartzea.

- Zaindu osasuna, egin ariketa pixka bat, eta elikadura orekatu. Egoera osasuntsuak ahots-kordetako erresistentzia handiagotu egiten du.

- Ahotseko arazoa 15 egun baino gehiago luzatzen bada, zoaz otorrinolaringologoarengana, eta aditu horrek esango dizu zer egin zehazki.

2009-04-13

ADI, IKASTAROAK!!!

Ikastaro baten berri eman nahi dizuet, eta azken egunetan gaude izena emateko! Adi, hortaz!!!

UEUren Ikastetxe Nagusian, Eibarren, LITERATURAri buruzko ikastaroa izango da. Bertan, literatura eta musikaren arteko harremanari buruz ere arituko dira. Itzel!!!

Ikastaroa apirilaren 23an hasi eta ekainaren 3an amaituko da.

Dena den hemen dakarkizuet informazio gehiago, ANIMATU!!!



http://www.ueu.org/courses/one?id=583&scope=public

2009-04-12

HERRI KANTAK ETA JAZZA





Belaunaldiz belaunaldi eta ahoz aho transmititutako kantek, beti izaten dituzte aldaketa txikiak. Nahiz eta ustez abesti bera kantatzen aritu, aldaketatxoak ematen dira: bai melodian, bai hitzetan. Aldaketa txikiak, bai; baina aldaketak. Eta urteen eta urteen poderioz, aldaketak ugaritzen dira eta ezinezkoa zaigu jakitea zein izango zen jatorrizko bertsioa. Dena den, printzipioz ez dira nahita egiten diren aldaketak. Bestalde, ordea, Jazza dugu. Musika mota horrek, inprobisazioa du oinarri. Aldaketak nahita ematen dituzte taldekideek. Iñaki Salvador pianojole eta konpositore donostiarrak, Kataluniako Satchmo Jazz Records ziguluaren eskutik, euskal kanta herrikoiak hartu eta horien gainean inprobisatzeak egin ditu. Besteak beste, "Uxo zuria", "Goizian goizik", "Axuri beltza" edota Laboaren "Txoria txori" abestiak birrasmatu ditu. Bere lanaren berri jakin nahi izanez gero hona hemen argia aldizkariako elkarrizketa: http://www.argia.com/argia-astekaria/1794/jazzak-ez-du-musika-herrikoiak-duen-purutasuna/osoa

"Donostiako martxa" ezagutzen al duzue? oso ezaguna da, urtarrilaren 20an San Sebastian egunean, eta baita bezparan ere, Donostiako danborradan jotzen duten abestietako bat da. Ezaguna oso. Piano-jole donostiar honek erabat birraldatua eskaini zuen Kursaal aretoan 2004.urtean. Entzun arretaz ondorengo bideoa:


Baina ez da Iñaki Salvador pianojolea bakarra gure betiko kantak eta jazza uztartzeko saiakerak egin dituena. Juantxo Zeberio piano-jotzaile tolosarrak Hodeiertz abesbatza eta jazz laukote batekin ekoiztu baitzuen Umama 2 proiektua. Diska hura Euskal Herriko kanta herrikoien eta jazzaren fusioa izan zen. Hori dela eta, koru, jazz eta herriko kantak jarraitzen dituztenenentzat aproposa. Talde honi egindako elkarrizketa ere ekarri dizuet irakurri nahi izatera: http://www.noticiasdegipuzkoa.com/ediciones/2007/12/20/mirarte/cultura/d20cul68.857777.php

2009-04-11

ESKOLAKO KANTAK

Egin dezagun urte batzuk atzera eta gogoeta egin dezagun. Hiru bat urte genituen garaira: 80ko hamarkadara (beno nire garaikook), hain justu. Gogoan dut ikastetxera joan nintzen lehen eguna. Amaren eskutik joan nintzen poz-pozik eskolara. "Ikusiko duzu zeinen ongi pasako duzun!" esan zidan amak. Marrazkiak egiteaz gain, abestu, eta lagun asko egingo genituela esan ziguten etxean. Ez zen esan zidaten modukoa izan, batez ere lehen eguna, bazter guztietan ikaskideak negarrez baitzeuden.
Baina gogoan ditut zenbait irudi, usain eta abesti. Esaterako gogoratzen dut, andereñoak hizkiak irakasteko ipuinak kontatzen zizkigula. Gogoratzen al duzue "e" hizkia? nik bai. Txarteltxo hartan ume bat ageri zen belarrian eskua jarri eta "eeeee?" luze bat marraztua zuela. Andereñoak hura erakutsi eta denok gorrak bagina bezala elkarri ozen: "eeee?" egiten genion.
Bestetik, gogoan geratu zaidan plastilina usaina. Ezin ahaz dezaket eskuetan usain hori izaten genuela, baita gure mantal zuri-arroxa hartan ere. Oso kuriosoa da ohartzea badirela zenbait usain gogoan geratzen direnak eta askotan berriro usaindu arte gogoratzen ez dituzunak. Usain gehiago ere baditut gogoan, baina ezin azaldu zein usain ziren. Horiek nire gogoan geratuko dira betiko.
Eta nola ez, abestiak. Oso gogoan geratzen zaizkigu garai hartan eskolan abesten genituen kanta haiek. Gurasoei galdetuz gero, haiek ere gogoan dituzte euren garaikoak. Nahiz eta urteak pasa, garuneko disko gogorrean geratzen zaizkigu betiko. Eta tiraka-tiraka jarraituz gero, nik oraingoan egin dudan bezala, garai hartako abesti asko osorik gogoratzen duzu. Eta abesti jakin horrekin nolako poza edo tristura sentitzen zenuen ere gogoratzen duzu.
Horregatik, zuek ere garai hartako emozioak berriro senti ditzazuen, xixupika sortan Imanol Urbietak eskaini zizkigun abestiak gogoratu ditut. Azken hiru hamarkadetan Euskal Herriko ume gehienok abestu ditugun abestiak: Jon Brawn indio txikia, txiki-txiki-txikia, ran rober ran...
Baina guztiak ezin ditugunez jarri blogean, bat aukeratu dut: astoa ikusi nuen. Niretzat oso abesti sentikorra zen, tristura handia ematen zidan asto gizarajoak ezin zuelako gurea bezalako eskola batean egon. Entzun dezagun, bada:




Gogoratzen al zenuten? bai, noski!

Hona hemen Imanol Urbieta musikari zarauztarraren hitz batzuk:



HERIOTZA ETA ABESTIAK

“Nueva York, Paris edo Londresko bizilagun batek heriotza hitza ez du inoiz erabiliko, ezpainak erretzen baititu. Mexikarrak, aldiz, erabiliko du, burla egingo dio, laztanduko du, lo egingo du berarekin, festak egingo dizkio, bere jostailu gogokoetako bat izango da eta maitasunik permanenteena. Era berean, egia da mexikar batek beste edonork bezala beldurra sentitzen duela, baina ez du ezkutatuko; behatu egiten du pazientziaz, desden edo ironiaz”.Octavio Paz

Heriotza eta bizitza estuki lotuta daude, eta gizakiontzat oso garrantzitsua den gertaera bat da. Horren garrantzitsua, non uste baitut gure izatearen inguruko zalantzei erantzuna emateko hainbat teoria, sinesmen edota erlijio sortu direla: erantzun bat lortu nahian. Nahi gabe, heriotzak latz jotzen du atea gure etxeetako ateetan; batzuenetan oso goiz; besteenetan beranduago. Baina beti. Dena den, nik ez dut beste teoria baten berri eman nahi. Soilik, beste behin ere, erakutsi nahi dut gizakiontzat garrantzitsuak diren gertaeretan musikak presentzia duela.

Gure inguruan norbait hiltzen denean, ez dugu kantatzeko gogo handirik izaten. Zergatik, ordea? "hara bestea! triste gaudelako!" erantzungo du norbaitek. Egia da. Nik neuk ere ez dut abesteko gogorik sentitzen. Baina uste dut gure gizartearen eta kulturaren ondorio bat dela. Gure artean norbait hiltzen denean, gehienetan, gure gizartea kristaua delako, hileta ospakizuna egiten zaio. Eta "ospakizun" hitza erabiltzen dugu. Elizan hainbat abesti kantatzen zaizkio hildakoari: otoitzak. Edota, omenaldi bat egiten badiogu hildakoren bati, bertsoren bat edo kantaren bat ez da inoiz falta. Eta ez dugu txartzat hartzen abestea, une jakin batean eta errespetuz egiten baita. Zenbait abeslarik, norbaiten hildakoaren irudia gogoan izateko helburuz, hainbat abesti sortzen ditu. Horren adibide dugu, esaterako, "Xalbadorren heriotzean" kanta, edota "txikia" abestia.

Dena den, guk baino hileta ospakizun zaratatsuagorik egiten dituenik bada munduan zehar. Esaterako, mexikarrak. Hildakoen eguna mexikoko indigenen ospakizun bat da eta azaroaren bian ospatzen dute. Ohitura zahar horren jatorria zein den oso ziur ez badaude ere, badirudi ohitura aurrehispanikotik datorrela: hildakoak objetuekin lurperatzea, janariarekin eta beste bizitzarako bidaiarako ofrendekin lurperatzea. Beste ohitura zahar batzuetan ere egiten da.

Egun, Mexikon hildakoen eguna ospatzeko, besteak beste, maite dutenenentzat etxeetan aldareak eraikitzen dituzte. Familia batzuek hilerrietara joaten dira eta loreak eramateaz gain, ahal dutenek bertako musikari batzuk eramaten dituzte, "
Mariachis" deituak. Gainera tumbaren gainean jaten dute, hildakoaren arimarekin batera, izan ere azaroaren 1 eta 2an omen dute baimena arimek beren senitartekoekin egoteko.

Atzerritar zenbaiti errespetu falta dela irudituko zaio horrenbesteko jaia egiteagatik, baina beraientzat ongi-etorri festa bat besterik ez da.

Urriaren hasieratik hasiko dira gozodendetan, batez ere, Guadalajaran, Pueblan, Guanajuaton eta DFn mota guztietako gozoak egiten. Gozodendentzat bakarrik ez, lore-dendarientzat ere egun garrantzitsuak dira horiek, izan ere milaka eta milaka lore salduko dituzte.

Badirudi hildakoak gogoratzea oso garrantzitsua egiten zaigula gizakioi, horrela, gu ere noizbait oroituak izango baikara. Hala dio, bederen, bertao epitáfio batek:
“Los muertos se van solamente cuando el olvido los entierra”.

Hona hemen bertako aldare bat:







2009-04-02

LUA-LUA TTUNTTULUMENDI...






LO,LO, LO... Lo egitea hain da gozoa...baina zenbaitetan loak ez gaitu bere hatzaparretan hartzen. "Arren! lo egin behar dut!" diogu, gure iratzargailuak, tik-tak, aurrera jarraitzen duen bitartean. Halakoetan nire amonak txikitan kantatzen zidan abesti unkigarria etortzen zait burura. Bere ahots gozoaz "lua, lua ttunttulumendi" abestia kantatzen zidan... beno, nik hori ulertzen nion. Abesti horren letra ekarri dizuet jarraian, ezagutuz gero, abesteko. Gozatu, eta lo egiteko gura duzunean abestu... ONDO LO EGIN!!!

"Amona, hau zure omenez":

Lua lua tutulu mendi,
lua lua masusta;
Aita guria Bitorian da
Ama manduan artuta
Eun dukattxo kastatu ditu
Benta berrin sartuta,
beste berri bat ekarriko du
lengo zar hura salduta."

Zuei ere horrela abesten al zizuten amonak? ahozko tradizioak belaunaldiz belaunaldi iraungo al du? jarraituko al dugu guk geure ondorengoei horrelakoak kantatzen?

Abestiaren beste bertsio bat ekarri dizuet jarraian, izan ere, ahoz aho kantatzen diren abestiek aldaketak izaten dituzte:

Loa, loa txuntxurrun berde
loa, loa masusta.
Aita guria Gasteizen da
ama mandoan hartuta.
Aita guria Gasteizen da
ama mandoan hartuta.
Loa, loa txuntxurrun berde
loa, loa masusta.

Loa, loa txuntxurrun berde
loa, loa masusta.
Aita guria abiatu da
Vitoriako ferira.
Aita guria abiatu da
Vitoriako ferira.
Loa, loa txuntxurrun berde
loa, loa masusta.

Loa, loa txuntxurrun berde
loa, loa masusta.
Aita guriak diru asko du
ama bidean salduta.
Aita guriak diru asko du
ama bidean salduta.
Loa, loa txuntxurrun berde
loa, loa masusta.

2009-03-26

MARTIN LARRALDE: Ahozko tradiziorik ba ote dugu gaur egun?

MARTIN LARRALDE

Ruper Ordorikaren eskutik entzun izan dugu abesti gozo hau. Baina oraingoan, haur bat eta bere aitaren ahotsak entzungo ditugu. Honekin ikus dezakegu, etxean abestiak irakasten direla txiki-txikitatik. Baina badirudi, guk guztiok, pentsatzen dugula, etxean ikasi ohi ditugun abestiak tradizionalak direla. Ikus dezakegu, guraso gazteek, gaur egungo abestiak irakasten dizkiela haurrei. Ahozko tradizioak, oraindik dirau etxe batzuetan, bederen.
Animatzen bazarete, abestu ume honekin batera Martin Larralde kanta:
Larre berdeak, etxe zuri teila gorriak,
jendarme auto bat
bidean bildots artean pasatzen.
Etxe elizetan otoitzak,
betiko otoitzak neguko kearen antzera
lehun igotzen.
Martin Larralde ez da sekula itzuli,
Baina itzuli balitz
(arantzak barrurantza itzuliak lituzkeen
sagarroia bezala)...
Itzuli izan balitz, zer? Gaur igandea da,
larre berdeak,
etxe zuri teila gorriak, jendarme autoa bidean
Bayonne 17 panopetik.
Jendea familia erretratuetan bezala
larritasuneraino
perfumaturiko arima erakutsiz doa mezara.
Inork ere ez du
(dena ohitura, dena errua, dena barkamena)
oroimenaren
korapiloa deslotzen. Inork ez du
koblakaririk behar...
Martin Larralde honelako egun batez hil zen
Galeretan,
begiak zabalik etzanda, agian, zerua
itsaso zikin bat dela esanez.
hitzak: Joseba Sarrionandia


Zer gustuko izan al duzue? eta Ruper Ordorikaren bertsioa entzun nahi? hona hemen berriro abesteko aukera:

2009-02-26

THE LOST FINGERS TALDEA

The lost fingers taldearen argazkia


The lost finger taldea harizko instrumentuez eta beren ahotsez baliatzen da soilik.

The Lost Fingers hirukoteak 80ko hamarkadako abesti klasikoak jotzen dituzte, baina jazz manouche bertsioan. Estilo hori Jean Baptiste Reinhardt "Django"k sortu zuen. Bera Belgikan jaio zen eta jatorri ijitoa duen jazz gitarrajolea da.


Badirudi istripu bat izan eta erre egin zela bere kamioia; ondorioz, bi eskuetan sentsibilitatea galdu zuela eta beste digitazio sistema bat asmatu zuela.


Bakarrik bere lehen bi sokak mugi zitzakeen, zortzidun akordeak eginaz. Eta hala ere gitarra jole aparta izan zen, bere hatz erakuslea eta luzea erabiliz.


Pump Up The Jam de Technotronic abestia da ezagunenetakoa. Ea gustuko duzuen!